فن بیان چیست و چگونه این مهارت را کسب و تقویت کنیم؟
فن بیان یکی از مهارتهایی میباشد که هر انسانی به یادگیری آن نیاز دارد. از آنجایی که این مهارت در مدرسه و دانشگاه به ما آموزش داده نشده است، خلاصهای از راهکار های تقویت فن بیان را در این مقاله برای شما توضیح دادهایم تا برای رسیدن به موفقیتهای بیشتر آن را آموزش ببینید.
بن جانسون نویسندهی معروف انگلیسی معتقد است که سخنرانی و فن بیان به هیچ عنوان یک مفهوم نیستند، در واقع صحبت کردن با خوب صحبت کردن کاملا فرق میکند. همهی ما در کودکی و در سنین پایین صحبت کردن را یاد میگیریم؛ با این وجود یادگیری مهارت فن بیان امکان دارد سالها از ما وقت بگیرد، چون که این مهارت هیچ وقت در مدرسه یا دانشگاه به ما آموزش داده نشده است.
اگر با خواندن عبارت بالا نگران شدید، باید به شما این نوید را بدهیم که شما همواره ظرفیت و استعداد بهبود مهارتهای ارتباطی و فن بیان خود را دارید؛ چون که این مهارت اکتسابی بوده و با تمرین بسیار حاصل میشود. زبان و ارتباط دو مقوله ی مهمی هستند که همواره جای رشد و پیشرفت دارند؛ از این رو فارغ از اینکه ما چقدر در این دو حوزه مهارت داریم، باید تلاش کنیم تا هرگز تلاش برای یادگیری بیشتر و تمرین آنها را متوقف نکنیم. در ادامهی این مقاله همراه ویشاوب باشید تا راهکارهای تقویت فن بیان را یاد بگیریم.
داشتن مهارت فن بیان، چه مقدار اهمیت دارد؟
موقع صحبت کردن، صدا و آهنگ (tone) صدای ما به اندازهی کلماتی که استفاده میکنیم، اهمیت دارد. سبک ارتباطی ما در بسیاری از اوقات حتی بدون اینکه ما متوجه شویم، حقایق بسیاری را دربارهی ما برای مخاطب آشکار میسازد. هر شخصی که به صدا و تن صدای ما دقت کند، متوجه احساسات درونی ما در آن لحظه میشود. سطح اعتماد به نفس، میزان تسلط ما به زبانی که صحبت میکنیم و محل تولد ما بر اساس لهجهای که داریم، تنها قسمتی از اطلاعاتی است که مخاطب با گوش فرا دادن به ما دربارهی ما متوجه میشود. تمام این نکات باعث میشود تا به اهمیت فن بیان هر چه بیشتر پی برده و بخواهیم روی این مهارت به بهترین شکل کار کنیم.
فن بیان، نقطه قوت سخنرانان سرشناس دنیا
ما هیچ وقت نمیتوانیم قدرت فن بیان را دست کم بگیریم. سخنرانیهای معروفی مثل “سخنرانی گیتسبورگ” توسط آبراهام لینکلن، اولین سخنرانی وینستون چرچیل به عنوان نخست وزیر بریتانیا و سخنرانی معروف “من رویایی دارم” توسط مارتین لوتر کینگ جزو سخنرانیهایی میباشند که دنیا را تغییر دادند. این تغییر و شهرت تا مقدار زیادی به خاطر فن بیان قوی این سخنرانان بوده است؛ چون که اگر این سخنرانان به محتوای متن سخنرانی خود مسلط نبودند و نمیدانستند چگونه صحبت کرده و چه احساساتی را بروز دهند، دیگر آوازهی این سخنرانیها به گوش هیچکس نمیرسید. در حقیقت این افراد با توانایی ارتباط برقرار کردن با شفافیت، شجاعت، باور و تعهد باعث ایجاد انقلاب و جنبشهای بزرگی در جهان شدند.
به همین دلیل علاوه بر پیام و خود کلمات، احساسات مؤثر بر صدای ما، لحن، بالا و پایین بودن صدا و اعتماد به نفسی که در پیام ما وجود دارد، میتواند تا حد زیادی بر تأثیرگذاری، انگیزهبخشی و حتی درست درک شدن سخنرانی ما اثر بگذارد و ما باید همهی این موارد را برای تقویت فن بیان خود در نظر داشته باشیم.
مهارتهای لازم برای تقویت فن بیان چیست؟
همهی ما در طول زندگی خود با موقعیتهایی رو به رو میشویم که باید در آن برای جمعی از مخاطبین سخنرانی و صحبت کنیم و نیاز به مهارتهای ارتباطی پیدا میکنیم. این سخنرانی میتواند در یک مراسم مهم مثل ازدواج، در محل کار، کلاس درس یا دانشگاه و… اتفاق بیافتد. مسلماً همه میخواهند این کار را به بهترین شکل ممکن و بدون اشتباه انجام دهند. به همین دلیل ما چند نمونه از مهمترین تکنیکهای تقویت فن بیان که همهی ما به یادگیری آن نیاز داریم را برای شما نام برده و توضیح دادهایم.
مهارت شنیدن خود را بهبود بخشید
جملهی معروفی هست که میگوید خداوند به ما دو گوش و یک دهان عطا کرده تا دو تا بشنویم و یکی بگوییم و بر شنیدن بیش از گفتن مشتاق باشیم. این جمله اهمیت شنیدن را بر ما آشکار میکند. در واقع تا زمانی که ما مهارت شنیدن خود را تقویت نکنیم، قادر به بهبود فن بیان و قدرت صحبت کردن خود نیز نخواهیم بود. به همین دلیل اولین قدم برای تغییر وضعیت فن بیان ما این است که یاد بگیریم بهتر به سخنان دیگران گوش دهیم.
یک ارتباط خوب شامل شنیدن با ذهن باز و داشتن ذهنیتی شفاف دربارهی پیامی است که به ما منتقل میشود. ما در حین انتقال این پیام باید کاملاً آماده بوده تا آن را بپذیریم یا رد کنیم و توانایی بحث و مذاکره دربارهی آن را داشته باشیم. به خاطر داشته باشید که باید با چشم و گوش سخنان مخاطب خود را درک کرده و متوجه تمام سیگنالها و نشانههایی که از سمت او دریافت میکنید، باشید. تلاش کنید فعالانه گوش کنید و در موقع گوش کردن قضاوت و تعصب را کنار گذاشته تا فحوای کلام مخاطب خود را بفهمید و از این طریق احترام متقابل خود را به او نشان دهید.
مدیریت سرعت صحبت کردن
آیا تا به حال از پنجره به قطاری که با سرعت از جلوی شما در حال عبور است، نگاه کردهاید؟ در این حال شما این قطار را به صورت محو و تار مشاهده میکنید. سخنرانی با سرعت بالا هم چنین اثری دارد و معمولاً به درستی شنیده نمیشود؛ برای همین سعی کنید سرعت صحبت کردن خود را کم کرده تا پیام شما برای مخاطب قابل فهم و واضح شود.
صحبت کردن سریع همچنین کمبود اعتماد به نفس و عدم تسلط به موقعیت و کلام را نشان داده و گاهی نشانهی استرس بیش از حد سخنران میباشد. مدیریت سرعت شما نباید به شکلی باشد که آنقدر آرام و کند صحبت کنید که مخاطب شما پس از مدتی خسته شده و ترجیح دهد به جای گوش دادن به شما با گوشی موبایلش کار کند!
برای تقویت فن بیان خود تلاش کنید پیش از اجرا جلوی جمع، به صورت تمرین با سرعتی متعادل صحبت کرده و صدای خود را ضبط کرده و بعد با پخش کردن، ریتم و میزان سرعت خود را بررسی کنید. این کار را آنقدر تمرین کنید تا بتوانید بعد از مدتی میزان سرعت خود را بدون تلاش آگاهانه مدیریت کنید.
به تُناژ صدای خود توجه کنید
شاید شما هم تجربهی همصحبتی یا مواجهه با افرادی که تن و ارتفاع (زیر و بمی) صدای آنها باعث آزار شما شده است را داشتهاید. اکثر ما برای تقویت فن بیان بر روی انتخاب صحیح موضوع و کلمات خود دقت میکنیم؛ در صورتی که صدای ما نیز نقش مهمی در انتقال پیام ما به مخاطب ایفا میکند. صدای ما همچنین بر روی پاسخ شنوندگان ما تأثیر زیادی دارد.
صدای ما در حین صحبت کردن باید به قدری واضح، گرم و دقیق باشد که ما را در نظر مخاطب، باهوش و با اعتماد به نفس جلوه دهد. سعی کنید در هنگام صحبت کردن صدای شما خشن و خشک نباشد و باعث آزار مخاطبان شما نشود. همچنین از صحبت کردن آرام و با شک و تردید به شدت پرهیز کنید؛ چون که ممکن است باعث گیج شدن و نفهمیدن پیام شما از سوی شنونده شود.
به خاطر داشته باشید که ما مثل تلفنهای هوشمند، دکمهی تنظیم صدا نداریم و بعضاً امکان دارد کنترل بلندی صدای خود (بخصوص در مواقع عصبانیت) را از دست بدهیم. به همین دلیل آگاهی از کیفیت و میزان بلندی صدا به ما کمک میکند اسباب آسایش مخاطب خود را فراهم کنیم. فراموش نکنید که جملات سؤالی و دستوری خود را با تن صدای مختلف بیان کنید و در کل همواره کیفیت صدای خود را با نوع مخاطب خود تطبیق دهید.
از تنفس غافل نشوید
از آنجایی که نفس کشیدن برای ما به یک کار خودکار تبدیل شده است، ما هیچگاه به آن توجهی نداریم. اگر ما به نفس کشیدن خود توجه کرده و روند دم و بازدم را به صورت صحیح انجام دهیم، قادر خواهیم بود تا استرسی که درون ما ایجاد شده را به بیرون از بدن خود بفرستیم و کیفیت صدای خود را بهبود بخشیم. این کار قدرت صدای ما را افزایش داده و تأثیر کلمات ما را بالا تر میبرد.
نفس کشیدن درست این اطمینان را به ما میدهد که اکسیژن کافی در بدن ما وجود دارد و به این واسطه ذهن ما در حال آماده باش است. تنفس سطحی و خودکار نه تنها هوشیاری ما را کاهش میدهد، بلکه باعث ایجاد ضعف و نگرانی در صدای ما شده و فن بیان ما را از بین میبرد.
استفاده از زبان بدن خود را فراموش نکنید
شاید شما هم این عبارت را شنیده باشید که حرف گفته شده مانند آب ریخته است و نمیتوان آن را پس گرفت. به همین دلیل قبل از گفتن و بیان کردن کلماتی که قابل بازگشت نیستند، بهتر آن است که توجه بیشتری به شنوندهی خود داشته باشیم. اگر شما مخاطبان خود را درک نکنید، احتمال زیادی وجود دارد که آنها نیز شما را درک نکنند.
ما برای تقویت فن بیان میتوانیم از تمام حسها و بدن خود استفاده کنیم تا ارتباط مؤثر تری را نیز شکل دهیم. وضعیت بدن ما، ارتباط چشمی، ژست و حالات صورت ما میتواند تفاوت زیادی برای انتقال و فهم پیام در مخاطب ما ایجاد کند. علاوه بر اینها هیچوقت تأثیر افکاری که در حین سخنرانی به ذهن شما خطور میکند را دست کم نگیرید؛ چون که چه بخواهیم و چه نخواهیم افکار ما در صحبتهای ما منعکس میشوند.
شاید شما هم این تجربه را داشتهاید که به خاطر بروز احساسات آشفته نتوانسته باشید سخنرانی خود را ادامه داده و کلمات بیشتری را بیان کنید. به خاطر داشته باشید شما باید به صورت دائم از احساسات خود آگاه بوده و احساسات منفی مانند خشم، حسادت و یا ناراحتی را به رسمیّت بشناسید و از آنها در راستای افزایش تأثیرگذاری کلمات خود استفاده کنید.
حرفهای ارتباط برقرار کنید
گاهی اتفاق میافتد که در حین صحبت مجبور میشویم به هر دلیلی تن صدا و کلمات مدنظرمان را تغییر دهیم. این حالت حتی برای مواقعی که در حال ارتباط با دوستان، کودکان و اعضای بزرگتر خانواده هستیم نیز اتفاق میافتد. ما گاهی این فرصت را داریم که برای تقویت فن بیان خود، خلاق و غیر رسمی برخورد کنیم؛ ولی در مواقع رسمی باید بیشتر حواسمان را جمع کنیم.
زمانی که یک گفتگوی تخصصی در پیش داریم، بهتر است اول از همه روی موضوع گفتگو متمرکز شویم و از صحت اطلاعاتی که میخواهیم با دیگران به اشتراک بگذاریم، اطمینان حاصل کنیم. به همین دلیل همیشه سعی کنید که به فکر افزایش تمرکز خود باشید. علاوه بر اینها برای تقویت هرچه بیشتر فن بیان بهتر است تلاش کنیم تا متناسب با مخاطب یا مخاطبان، تن و لحن صدایمان را انتخاب کنیم.
مخاطب خود را دچار سر در گمی نکنید
تلاش کنید تا جای ممکن از عبارات نامشخص مثل “سعی خواهم کرد”، “فکر میکنم بتوانم” و “احتمالا ساعت فلان” استفاده نکنید. اگرچه ما از انجام کاری را که قصد انجام آن را داریم، مطمئن هستیم، ولی نباید به این واسطه به خود اجازه دهیم برای شنوندهی خود ابهام یا شک ایجاد کنیم و باعث گیج و گنگ شدنش شویم. نقطهی مقابل مطلب بالا این است که سعی کنیم از عبارات قدرتمند و قاطع بهره ببریم تا مقصود و منظور ما برای شنونده واضح و شفاف باشد. این نوع عبارات اعتبار بیشتری به شخصیت ما نیز میبخشند.
ما باید همیشه سطح دانش و زبان شنوندهی خود را در نظر بگیریم. بهتر است از کلمات پیچیده و سخت و عبارات و اصطلاحاتی که به ندرت استفاده میشوند و مخاطب ما معنی آنها را متوجه نمیشود، بهره نبریم. ما فقط با صداقت و اعتماد میتوانیم نظر شنونده را به خود جلب کنیم، نه با به رخ کشیدن دانش و کلمات عجیبی که داریم!
تقویت فن بیان، یک شبه امکان ندارد!
اگرچه راهکارهای بالا برای تقویت فن بیان به شما کمک میکنند؛ ولی فن بیان چیزی نیست که یک شبه آن را فرا بگیرید و استاد آن شوید. در حقیقت انتهایی برای یادگیری این مهارت وجود ندارد و شما هرچه بیشتر تمرین کنید، در آن بهتر و بهتر میشوید. خیلی از افراد سخت تلاش میکنند تا کنترل ارتباطات و فن بیان خود را در دست گرفته و اینگونه از خطاها و اشتباهات خود غافل میشوند. بهتر است به جای اینکه حواسمان به عدم اشتباه باشد، ارتباطات خود و فن بیان خود را آگاهانه زیر نظر داشته باشیم و خطاهای خود را پذیرفته و درصدد اصلاح آنها بربیاییم؛ چون که آغاز هر کاری از جمله تقویت فن بیان امکان دارد همراه با اشتباه باشد. ما میتوانیم در این راه نقاط قوت و ضعف خود را شناسایی کنیم، حتی از دیگران بخواهیم این نکات را به ما تذکر دهند.
از این که تا به اینجا همراه ما بودید، کمال تشکر را از شما داریم. چنانچه سؤالی در هر زمینهای برایتان پیش آمد، میتوانید با اطلاعات تماسی که قسمت بالای وب سایت قرار دارد با ما تماس حاصل نموده و یا با به اشتراک گذاشتن سؤالات و نظراتتان در قسمت نظرات همین صفحه به پاسخ آنبرسید.
ویشاوب همیشه همراه شماست!
دیدگاهتان را بنویسید